27 grudnia w rocznicę wybuchu powstania wielkopolskiego w 1918 r. po raz pierwszy obchodzimy Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego, który w tym roku został ustanowiony jako święto państwowe. Wydawałoby się, że Wielkopolska jest daleko i bezpośrednio problem nas nie dotyczy.  Wystarczy przejść się na cmentarz przy ul. Gdańskiej by na nagrobkach zobaczyć zdjęcia umundurowanych w charakterystyczne i niespotykane dziś mundury. To właśnie powstańcy. W tych mundurach często można było spotkać ich w dni świąteczne  na ulicach miasta. Niestety odeszli a wraz z nimi i pamięć o ich powstańczych dokonaniach. Dlaczego ?... W latach 70 -tych często widocznym umundurowanym  powstańcem był  Wojciech Nowak  z ulicy Kolonia Urzędnicza ( dziś Słoneczna ). Ponieważ był dziadkiem mego szkolnego kolegi znałem go osobiście. Postanowiłem  odtworzyć jego biografię. Stało się to dzięki Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie.

Powstaniec pierwszy

Wojciech Nowak urodził się 16 kwietnia 1900 r. w Więckowicach powiat Poznań Zach. Był synem Stanisława i Franciszki z d. Urbaniak. W okresie Wielkiej Wojny służył w armii niemieckiej. 04 lutego 1919 r. wstąpił do armii powstańczej. Walczył z Niemcami w rejonie m. Zduny w szeregach 2 pułku artylerii potem na froncie litewsko-białoruskim bił się nad  Berezyną. Podczas służby w WP  w okresie  14 luty 1919 – 27 sierpień 1920  był kanonierem 2 pułku artylerii polowej; 28 sierpnia 1920 – 6 stycznia 1921 w oddziale lotnym 17 DP, po czym w 1 kompanii 67 pp a od 16 stycznia 1921 do 15 marca 1921 w szwadronie zapasowym 7 psk. Do cywila zwolniony został 6 grudnia 1921. W 1922 został skierowany na VIII kurs Straży Celnej w Wieleniu, po jego ukończeniu rozpoczął służbę na granicy. W 1924 r. poślubił Franciszkę Iwańską, z która miał troje dzieci: Czesława (rocznik 1926), Teresę (ur. 7 maja 1928, zm. 8.01.2005) i Mariana ( ur.1 kwiecień 1932 ). Rodzina mieszkała w Jamnie. Wszystkie dzieci chodziły do Szkoły Powszechnej w Parchowie. W 1926 r. Placówka SC Jamno kierował  przod. Bronisław Matuszak. Obok W. Nowaka służyli  tu : st. strażnik Bolesław Ciechoszewski,  strażnik Jan Benyśkiewicz, str.Franciszek Kempa, str. Franciszek Hoffmann, str. Władysław Gorlas i str. Franciszek Graczarek.  Po rozformowaniu Strrarzy Celnej przeszedł do  Straży Granicznej. Służył od 1.10.1928 r. w Placówce SG Jamno Komisariatu SG Sulęczyno. Odznaczony był Medalem za Wojnę 1918 – 1921 ( nr 1438/29 ), Medalem X-lecia, Brązowym Medalem za Długoletnią Służbę (nadany w 1938 r.). Po wojnie zamieszkał w Bytowie, udzielał się w ruchu kombatanckim, Został podporucznikiem. Zmarł 9.01.1980 r.  Pochowany jest na cmentarzu komunalnym w Bytowie. Jego zięciem był popularny matematyk SP nr 2 Alojzy Puzdrowski (1921 – 2004) .

Powstaniec drugi

Feliks Dziurla, ur.03.07. 1897r. Syn Piotra i Franciszki,  uczestniczył w zmaganiach pierwszej wojny światowej, podczas walk na froncie francuskim został ranny. W 1918 r. znalazł się w Wąsowie koło Nowego Tomyśla. Od 28.12.1918 r. brał udział  jako ochotnik w powstaniu wielkopolskim. Walczył w szeregach  kompanii nowotomyskiej  w Nowym Tomyślu, Zbąszyniu, Międzychodzie, brał udział w walkach  pod Szubinem, Nakłem i Kcynią. Po wojnie o granice został zdemobilizowany, przeszedł przeszkolenie w Wieleniu i rozpoczął służbę na posterunkach granicznych Przymuszewie i Dywanie. W Zielone Świątki 1926 r. na przejściu granicznym wśród Niemców zamieszkałych na terenie polskim i wracających z uroczystości w Sominach (był tam kościół ewangelicki) zauważył i zrewidował podejrzanego mężczyznę, u którego znalazł notes z listą agentów niemieckich, z którymi miał się skontaktować. Szpiega zatrzymano, a osoby z listy próbowano aresztować, jednak wieść się szybko rozeszła i niektórzy szybko Polskę opuścili. W 1928 r. przeniesiony został  na placówkę w Sulęczynie, ożenił się z siostrą przyszłego profesora Klemensa Zmuda Trzebiatowskiego z Łąkiego, Heleną Zmuda Trzebiatowską. Mieli czworo dzieci: trzy córki Emilię,  Eugenię i Danielę – Danutę  oraz syna Henryka. W czasie wojny był na robotach przymusowych w Westfalii. Żona wojny nie przeżyła, dzieci przebywały u dziadków w Łąkiem. Po powrocie pracował w Niezabyszewie, potem w Bytowie, gdzie kierował m.in. mleczarnią. Na emeryturę przeszedł w 1963 r. (na podst. Władysław Stanisławski „Żywe pomniki”). Zmarł 14 marca 1987 r. , pochowany został na cmentarzu w Koszalinie. Był szwagrem pierwszego profesora z Gochów. Feliks Dziurla, ur. 03.07. 1897r. Syn Piotra i Franciszki,  uczestniczył w zmaganiach pierwszej wojny światowej, podczas walk na froncie francuskim został ranny. W 1918 r. znalazł się w Wąsowie koło Nowego Tomyśla. Od 28.12.1918 r. brał udział  jako ochotnik w powstaniu wielkopolskim. Walczył w szeregach  kompanii nowotomyskiej  w Nowym Tomyślu, Zbąszyniu, Międzychodzie, brał udział w walkach  pod Szubinem, Nakłem i Kcynią. Po wojnie o granice został zdemobilizowany, przeszedł przeszkolenie w Wieleniu i rozpoczął służbę na posterunkach granicznych Przymuszewie i Dywanie. W Zielone Świątki 1926 r. na przejściu granicznym wśród Niemców zamieszkałych na terenie polskim i wracających z uroczystości w Sominach (był tam kościół ewangelicki) zauważył i zrewidował podejrzanego mężczyznę, u którego znalazł notes z listą agentów niemieckich, z którymi miał się skontaktować. Szpiega zatrzymano, a osoby z listy próbowano aresztować, jednak wieść się szybko rozeszła i niektórzy szybko Polskę opuścili. W 1928 r. przeniesiony został  na placówkę w Sulęczynie, ożenił się z siostrą przyszłego profesora Klemensa Zmuda Trzebiatowskiego z Łąkiego, Heleną Zmuda Trzebiatowską. Mieli czworo dzieci: trzy córki Emilię,  Eugenię i Danielę – Danutę  oraz syna Henryka. W czasie wojny był na robotach przymusowych w Westfalii. Żona wojny nie przeżyła, dzieci przebywały u dziadków w Łąkiem. Po powrocie pracował w Niezabyszewie, potem w Bytowie, gdzie kierował m.in. mleczarnią. Na emeryturę przeszedł w 1963 r. (na podst. Władysław Stanisławski „Żywe pomniki”). Zmarł 14 marca 1987 r. , pochowany został na cmentarzu w Koszalinie. 

Apel 

W dniu tego wyjątkowego święta gorąco i czynnie zachęcamy; odszukajmy "naszych" powstańców, apelujemy do ich rodzin, podzielcie się wiedzą o nich. Stwórzmy wspólnie listę ich biografii by dogonić zmarnowany w tej materii czas.

                                                                                                       Andrzej Szutowicz, Krzysztof Myszka

Ignacy Jan Paderewski. Człowiek, którego przyjazd do Poznania stał się iskrą do wybuchu powstania.

Pierwszy dowódca wojsk powstańczych Stanisław Taczak

Gen. Józef Dowbor Muśnicki zwycięski wódz powstania.

Szef sztabu zwycięskich wojsk powstańczych Władysław Anders.

 Marszałek Francji i Polski Ferdinand Foch. Przyczynił się do zwycięstwa Powstania.

 Gen. Charles J. Dupont sprzyjał efektywnie powstańcom. Legenda Wojny Palikowej na Gochach.

Galeria Zdjęć

© Wszelkie Prawa Zastrzeżone

ŹRÓDŁA

https://cityevent-poznan.pl/co-w-poznaniu/co-robic/powstanie-tak-to-sie-robi/             http://www.powstaniewielkopolskie.pl/grafika/zdjecia/historia/duze/przysiega.jpg https://s.ciekawostkihistoryczne.pl/uploads/2018/12/Zdobycie-lotniska-na-%C5%81awicy.jpg               http://www.echolubonia.pl/informacje/udzial_mieszkancow_ziemi/udzial_mieszkancow_ziemi.htm https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/44802,Niezapomniany-zryw-Powstanie-Wielkopolskie-19181919.html                                                                                                                           https://plus.gloswielkopolski.pl/100-rocznica-powstania-wielkopolskiego-sto-lat-temu-rozejm-w-trewirze-konczyl-powstanie-ale-nie-kladl-kresu-walkom/ar/c1-13889671                                                                                                                                                             Fot. Wielkopolskie Muzeum Walk Niepodległościowych, koloryzacja zdjęcia Mikołaj Kaczmarek                                

https://hrabiatytus.pl/2018/12/26/5-sposobow-na-udane-powstanie-poradnik-na-przykladzie-wielkopolski/                                                                                                         https://archiwum.allegro.pl/oferta/medal-powstanie-wielkopolskie-1918-19-kowalski1982-i8851628013.html                                                                                                       https://www.numizmatyk24.pl/medal-powstanie-wielkopolskie-p-1547.html https://archiwum.allegro.pl/oferta/medal-powstanie-wielkopolskie-1988-braz-7cm-i7546314294.html                           https://www.wikiwand.com/pl/Wielkopolski_Krzy%C5%BC_Powsta%C5%84czy                          

Józef Dowbor-Muśnicki, generał broni, dowódca wojsk wielkopolskich - fot. domena publiczna https://kronikidziejow.pl/porady/powstanie-wielkopolskie-data-przebieg-informacje-ciekawostki/     Odmaszerowanie niemieckiej warty i wkroczenie polskiej. Grafika ze zbiorów Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości (kopia z portalu IPN „Powstanie Wielkopolskie 1918-1919” - https://pw.ipn.gov.pl/)                                                                            

https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/polskie-wojsko/87799,Kazimierz-Raszewski-zapomniany-general.html                                                                                                             https://www.gdanskstrefa.com/general-charles-j-dupont-i-jego-zwiazki-z-pomorzem/ https://pw.ipn.gov.pl/pwi/dokumenty/bron-mundury/oddzialy-powstancze/8380,I-Powstancy-i-Straz-Ludowa.html                                                                  

https://27grudnia.pl/artykuly/umundurowanie-i-uzbrojenie-powstancow-wielkopolskich/941   https://ziemialeszczynska.pl/news/medale-na-setna-rocznice-powstania-wielkopolskiego,138201#   https://www.numizmatyk24.pl/powstanie-wielkopolskie-medal-p-2013.html https://onebid.pl/pl/medaile-general-jozef-dowbor-musnicki-powstanie-wielkopolskie-ptain-85/779439#img-2